Avrupa Birliği ülkelerinde uygulanan yükseköğretim sistemleri için öngörülen yapısal değişikliğin niteliği ile kapsamının belirlenmesi amacıyla atılan ilk adım olan Sorbon Deklarasyonu, Alman, Fransız, İngiliz ve İtalyan Eğitim Bakanları tarafından 25 Mayıs 1998 tarihinde imzalanmıştır. Bunu, Avrupa’daki 31 ülkenin Eğitim Bakanları tarafından 19 Haziran 1999 tarihinde imzalanan Bologna Deklarasyonu izlemiştir.

 Avrupa Birliği’nin 21. yüzyılda gerçekleştirmeyi amaçladığı hedef, tek bir Avrupa Pazarı yaratarak Avrupa Birleşik Devletleri’ni oluşturmaktır. Bu pazarda vatandaşların, malların, hizmetlerin ve sermayenin sınır tanımadan serbest dolaşımı öngörülmektedir. Ancak, Avrupa Birliği’ni oluşturan devletler, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki gibi homojen bir yapıya sahip değildir. Bu ülkelerin kültürleri, dilleri, eğitim sistemleri ve vatandaşlarının düşünce tarzları birbirinden oldukça farklıdır.

 Bir ülkenin eğitim sistemi, o ülkenin kültürel benliğinin bir ifadesidir. Avrupa Birliği (AB) ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA) ülkelerindeki yükseköğretim sistemlerinde önemli yapısal farklılıklar bulunmaktadır.

 AB’ye aday ülke durumuna gelen Türkiye’nin yükseköğretimle ilgili olarak ileriye yönelik planlarında, AB ülkelerinin yükseköğretimdeki eğilimlerini göz önüne alması ve bu alandaki gelişmeleri yakından izlemesi gerekmektedir.

 AB’nin, 2000 yılında yapılan LİSBON özel toplantısında aldığı stratejik karar:

‘AB sürdürülebilir ekonomik büyüme becerisi ile vatandaşlarına daha iyi iş/yaşam ve sosyal bütünlük sağlayarak dünya genelinde rekabetçi ve bilgiye dayalı bir ekonomiye sahip olmalıdır.’

 Eğitim Öğretim Hedefi-1 

· Bu iddialı hedefi gerçekleştirmek için ekonominin radikal dönüşümünün yansıra sosyal refah ve eğitim sistemlerinin de modernleştirilmesi gereklidir.

· 2010 yılı itibariyle Avrupa, eğitim sistemi ve eğitim kalitesi ile dünyanın lideri olmalıdır.

· Bu hedef Avrupa genelinde eğitim sisteminin kökten reformunu gerektirmektedir.

· Her ülkedeki ulusal durum ve kültürle uyumlu olmak kaydıyla, Avrupa genelinde ortak deneyimlerin paylaşılması, ortak hedeflere yönelik işbirliği yapılması ve birbirinin deneyiminden faydalanılması suretiyle gerçekleştirilecektir.

  ·        Eğitimde farklılıklar korunarak ortak hedeflerin benimsenmesi (diverse systems & shared goals)

· Açıklık

· Karşılıklı güven ve tanıma

· Birbirinin deneyimlerinden yararlanma

YÜKSEK ÖĞRETİM HEDEFİ, BOLOGNA SÜRECİ (1999-2010)

· Erasmus Programı (1987)

· Bologna ‘Magna Charta Universitatum’(1988)

· Socrates Programı I (1995-1999)

· Sorbonne Bildirisi (1998)

 Bologna Süreci 

· Bologna Bildirisi (1999) ‘Yeni güç’ (ANew Impulse)

· Salamanca Kongresi (2001) ‘EUA’ (European Universities Association)

· Prague (2001)

· Graz Kongresi (2003)

· Berlin (2003)

· Bergen (2005)

 Bologna ‘Magna Charta Universitatum’ 1988 

Üniversiteler Anayasası

– 2 sayfalık bir metin, 388 Avrupa üniversite rektörü tarafından onaylanmış

– Üç temel görüş

· Geleceği, kültürel, bilimsel ve teknolojik gelişmeler belirleyecek

· Topluma hizmet üniversitelerin de bir fonksiyonu

· Çevre duyarlı kuşaklar yetiştirilmesi hedeflenmeli

 –Dört temel prensip

· Özerklik

· Öğretim ve araştırma birlikteliği

· Öğretim ve araştırmada özerklik

· İnsancıl anlayış

 Sorbonne Bildirisi 1998 

4 ülkenin Eğitim Bakanı (Fransa, İtalya, İngiltere, Almanya) tarafından imzalanan bildiride:  

· Avrupa’nın bilgi toplumuna dönüşümü amacı,

· Ekonominin dışında entelektüel, kültürel, sosyal ve teknik ortaklıkların    kurulmasında üniversitelerin bir araç olması gerekliliği,

· Hareketliliğin desteklenmesi,

· Yüksek öğretimde iki kademeli sisteme geçiş,

· Özgünlük ve esneklik aracı olarak ECTS’in kullanımı açıklıkla ifade edildi. 

 Bologna Bildirisi 1999(1) 

29 Avrupa ülkesinde, Eğitim Bakanları seviyesinde onaylanan Bildiride: 

·    Avrupa yüksek öğretim sisteminin uluslararası alanda rekabet edebilir bir düzeye yükseltilmesi,

·    2010’da Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı’nın oluşturulması/bu süreçte iki yılda bir gelişmelerin ülkeler seviyesinde ve Avrupa genelinde izlenmesi (Trends Raporlarıyla) hedeflenmiştir. 

Bologna Bildirisi 1999(2) 

· Kolay anlaşılır ve karşılaştırılabilir dereceler(Diploma Eki);

· Temel olarak üç seviye yüksek öğrenim: lisans, lisansüstü, doktora

· Ortak Kredi sistemi (ECTS)

· Öğrenci/Öğretim üyesi hareketliliği

· Kalite güvencesi konusunda işbirliği

· Yüksek öğrenimde Avrupa boyutu 

· Bu sürece olumlu yaklaşılması

· Etkin katkıda bulunulması 

Salamanca Kongresi 2001(1) 

· ‘Avrupa Üniversiteler Birliği (EUA) kuruldu, (Eski adıyla Rektörler Konferansı

      - CRE)

–300 Üniversite bu birlikte temsil edilmekte ve yüksek öğrenimin geleceği    şekillendirilmektedir. 

·        İlkeler

            – Özerklik-Sorumluluk (Autonomy with accountability)

            – Bir kamusal sorumluluk olarak eğitim (Education as a public responsibility)

            – Araştırma tabanlı yüksek öğrenim (Research-based HE)

            – Farklılıkların düzenlenmesi (Organizing diversity) 

Salamanca Kongresi 2001(2) 

            Yüksek öğrenimde kalite olgusu temel yapı taşı olarak tanımlandı (Quality as a

fundamental building stone)

– Karşılıklı güven sağlayıcı (Trust Building)

– İlgi (Relevance)

– Hareketlilik (Mobility)

– Derecelerde denklik (Compatible qualifications)

– Çekicilik (Attractiveness) 

 

Salamanca Kongresi 2001(3)
Bazı Bildiri Başlıkları: 

	‘Bütünleşme Potansiyeli ve Mevcut Durumun Maliyeti’
	‘Birbiri ile Uyumlu, şeffaf, Rekabetçi Bir Yüksek Öğrenim Alanının Oluşturulması İçin Üniversiteler ve Diğer Yüksek Öğrenim Kurumlarında  Yapılması Gereken Değişiklikler’
	‘Avrupa Bütünleşme Sürecinin Geliştirilmesi için Gerekli şartlar’

 PRAGUE 2001
32 Ülkenin eğitim bakanları tarafından imzalanan Bildiride:

EUA’nın ve ESIB (Avrupa Öğrenci Birliği)’ in bu alandaki çalışmalarına dikkat çekildi.

 

Üç yeni konu gündeme getirildi:

GRAZ KONGRESİ-2003 (1)

	Üniversitelerin toplumsal sorumluluğu vurgulanmalı
	Araştırma ve Eğitim aktiviteleri üniversitelerin vazgeçilmez / birbirine tercih edilemez fonksiyonları olarak görülmeli,
	Kurumsal yapıların güçlendirilmesi suretiyle akademik kalite arttırılmalı,
	Bologna süreci ileri doğru zorlanmalı

 

GRAZ KONGRESİ-2003 (2)

	Öğrenci odaklı ve esnek öğrenme imkanları (yaşam boyu öğrenim) sağlayan bir sistem uygulanmalı
	Yükseköğrenimde hareketlilik ve sosyal boyut arttırılmalı
	Kalite güvencesi için Avrupa genelinde bir Çerçeve Politikası oluşturulmalı

BERLİN-2003-(2)

	EHEA+ERA= Europe of Knowledge (üretilen bilginin topluma katkısının sağlanması)
	Yüksek öğretimde Avrupa Boyutu öne çıkarılmalı,
	Karar alma mekanizmalarına öğrenci katılımı sağlanmalı,
	Avrupa Yüksek Öğrenim Alanı cazip hale getirilmeli,
	Yaşam boyu eğitim olanakları desteklenmeli,
	EUA, EURASHE (European Association of Institutions in HE) ESIB’in çalışmaları dikkate alınmalı,
	Hareketlilik desteklenmelidir.

BOLOGNA SÜRECİ KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE YAPILANLAR

	Bologna sürecindeki resmi temsilci (BFUG: Bologna Follow up Grup üyesi) YÖK Başkan Yardımcısı Prof.Dr. Aybar Ertepınar’dır;
	DPT bünyesinde 2002 yılında kurulan Ulusal Ajans vasıtasıyla AB eğitim programları ve ayrıca Bologna Süreci’nin ülke içinde tanıtımı için finansal destek sağlandı;
	12 Bologna rehberi seçildi;
	Bologna süreci öncesi başlatılan ve sonra bu sürecin şemsiyesi altına giren çalışmalar:

BOLOGNA SÜRECİNDE ÜNİVERSİTELERDEN BEKLENENLER

	Bologna sürecine uyum kararlılığı,
	Bologna Sürecinin tanıtılması ve paydaşların sürece katılımının özendirilmesi,
	Üniversite içinde bir Bologna Süreci birim/çalışma grubu kurulması ve bu gruba yönetsel destek verilmesi,
	Bu amaçlar doğrultusunda stratejik planlama yapılması,
	Öğrenim Programlarının gözden geçirilmesi,
	Sürekli kalite iyileştirme mekanizmalarının kurulması,
	Bologna sürecine bütün programlar düzeyinde katılımın sağlanmasıdır.